Tłumaczenie audiowizualne – czym jest i jak wygląda?

Czym jest tłumaczenie audiowizualne?

Dzięki temu umożliwia jej kompleksowe, pełne wyrażenie, a co za tym idzie – również odbiór. Przekładem audiowizualnym możemy nazwać więc wszystkie tłumaczenia filmów, seriali, jak również gier komputerowych.

Krótka historia tłumaczeń audiowizualnych

Mimo iż tłumaczenie filmów i seriali postrzegać można jako stosunkowo świeży wynalazek, w rzeczywistości liczy on sobie już kilkadziesiąt lat. Historia przekładów audiowizualnych sięga bowiem początków ubiegłego stulecia, kiedy to zaczęły pojawiać się pierwsze nieco bardziej rozwinięte produkcje filmowe.

Twórcy ówczesnych filmów musieli znaleźć sposób na to, by skutecznie przekazać swój zamysł i wizję wszystkim odbiorcom. Pojawienie się rozjaśniających fabułę napisów jedynie częściowo rozwiązywało sytuację, pomijając spory jeszcze wówczas odsetek osób niepiśmiennych. Swoistym przełomem, który zapoczątkował konkretne rozwiązanie, był pierwszy film dubbingowany pt. „Rio Rita”, powstały w roku 1929.

Potrzeba tłumaczenia filmów wzrastała wprost proporcjonalnie do rosnącej popularności kina na świecie. Podejmowano próby przekładu, między innymi zatrudniając w kinach specjalnych aktorów ze znajomością języków obcych, którzy w czasie rzeczywistym tłumaczyli i interpretowali sceny z filmu. Tak zrodzona potrzeba oraz pierwsze sposoby jej zaspokojenia przez kilkadziesiąt lat ewoluowały aż do współczesnej formy. Dziś mamy do dyspozycji nowoczesne metody tłumaczeń audiowizualnych, oparte na trzech podstawowych narzędziach.

Techniki wykorzystywane w tłumaczeniach audiowizualnych

Dziś specjaliści zajmujący się tłumaczeniami audiowizualnymi mają do dyspozycji trzy rodzaje narzędzi. Są to dubbing, napisy i voice-over.

Dubbing – podkładanie głosu

Bardzo ważne jest tutaj umiejętne dopasowanie czasu wypowiedzi, ale także długości wybranych słów oraz mimiki aktorów lub animacji, tak aby włożone w ich usta słowa wyglądały jak najbardziej naturalnie. W dubbingu istotne jest także odpowiednie dobranie głosów czytających dane wypowiedzi do płci, wieku, jak i ogólnej aparycji bohaterów.

Dubbing najczęściej stosowany jest w bajkach oraz filmach, serialach i programach dla dzieci i młodzieży. W Polsce jest to metoda używana stosunkowo rzadko, jednak istnieją kraje, w których stosuje się ją zarówno w produkcjach kinowych, jak i w telewizji. Dubbing szczególnie chętnie używany jest przez Niemców, Francuzów, Hiszpanów oraz Węgrów. W Hiszpanii stosuje się również dubbing interlingwalny, pozwalający na tłumaczenie treści z innych dialektów i gwar tego samego języka. W Polsce istnieją wyłącznie nieoficjalne wersje filmów z dubbingiem Śląskim lub Kaszubskim, które są dostępne w sieci.

Napisy dialogowe

Napisy wyświetlane najczęściej w dolnej części ekranu, składają się z dwóch wierszy po około 35 do 40 znaków. Tak skonstruowane są dobrze widoczne, a jednocześnie nie przesłaniają tego, co aktualnie dzieje się na ekranie.

Stworzenie tłumaczenia w postaci napisów wymaga od tłumacza umiejętności odpowiedniego skrócenia wypowiedzi, przy jednoczesnym zachowaniu jej właściwego znaczenia i wydźwięku. Dużym plusem napisów jest możliwość zachowania oryginalnej ścieżki dźwiękowej filmu lub serialu, co pozwala na lepsze wczucie się w każdą ze scen i towarzyszące jej emocje aktorów.

Voice-over, czyli tzw. szeptanka

Pozwala to słyszeć zarówno oryginalne wypowiedzi czy rozmowy aktorów, jak i przygotowane przez lektora tłumaczenie. W przeciwieństwie do dubbingu, w technice voice-over tłumaczenie wypowiedzi każdego aktora wygłasza wyłącznie jedna osoba, jaką jest lektor.

W Polsce jest to często używana technika, a w niektórych krajach zepchnięta do roli marginalnej – na przykład wyłącznie w filmach dokumentalnych – lub niestosowana w ogóle.

Tłumaczenia audiowizualne w praktyce

Tłumaczenia audiowizualne wymagają od tworzącego je specjalisty zarówno doskonałej znajomości języka, jak i jego kultury, nierzadko także historii i specyfiki posługiwania się nim. Dopiero tak kompleksowa wiedza pozwala bowiem na stworzenie pełnego tłumaczenia wraz z zachowaniem odpowiedniego tonu, charakteru i przekazu wypowiedzi.

Tworzący przekład tłumacz musi świetnie orientować się także w słownictwie potocznym i slangowym, związkach frazeologicznych, przysłowiach, idiomach, a nawet wulgaryzmach danego języka. Nierzadko musi on także umiejętnie zamienić dany żart lub całą sytuację na realia i podłoże kulturowe danego języka, tak aby odbiorcy mogli je zrozumieć.

Ogromną złożoność i trudność pracy tłumacza audiowizualnego, ale także różnicę w poziomach umiejętności i swoistą swobodę w jej wykonywaniu zobaczyć można, oglądając ten sam film czy serial tłumaczony i czytany przez różnych lektorów. Okazuje się wtedy, że jedna, krótka scena może przedstawiać się na kilka różnych sposobów – lepszych lub gorszych, śmieszniejszych czy mniej zabawnych, a wreszcie także bardziej lub mniej trafiających do odbiorcy.