Tłumaczenie dosłowne – czym jest i kiedy się sprawdzi?
Tłumaczenia to dziedzina bardzo obszerna, nie tylko ze względu na mnogość istniejących na świecie języków, ale również rodzajów przekładów i sposobów pracy z tłumaczoną treścią. Są to powszechnie znane tłumaczenia maszynowe czy tłumaczenia specjalistyczne, dotyczące wymagających dziedzin i branż, ale również mniej znane tłumaczenia dosłowne. Czym charakteryzuje się ten rodzaj przekładu i gdzie znajduje zastosowanie?
Czym jest tłumaczenie dosłowne?
Tłumaczenie dosłowne, nazywane również bezpośrednim, to rodzaj przekładu polegający na przełożeniu tekstu słowo po słowie z jednego języka na drugi.
Metoda ta, określana z łaciny także jako verbum pro verbo, zakłada niezwykle dokładne wykonanie tłumaczenia w sensie dosłownym, nierzadko jednak bez zachowania czy oddania ogólnego sensu całości treści.
Tłumaczenie dosłowne traktowane jest niekiedy przez językoznawców jako oksymoron, gdyż z definicji stanowi niejako zaprzeczenie sensu i istoty tłumaczenia. Przekład tekstu z jednego języka na drugi w założeniu opiera się bowiem nie tylko na tłumaczeniu poszczególnych słów, ale również przeniesieniu charakteru i wydźwięku wypowiedzi, ukrytych między słowami językowego obrazu świata. Określenie dosłowne wyklucza natomiast tę możliwość. Mimo to, tłumaczenia dosłowne w pewnych sytuacjach znajdują zastosowanie.
Tłumaczenie dosłowne – zastosowanie
Tłumaczenia bezpośrednie ze względu na swoją specyfikę nie sprawdzą się w przypadku wielu rodzajów treści.
Znajdują one jednak zastosowanie przede wszystkim w przekładzie tekstów technicznych czy specjalistycznych materiałów naukowych.
Trudno jest wyobrazić sobie inny niż dosłowny przekład skomplikowanego tekstu z dziedziny medycyny, prawa, fizyki czy technologii. Tu jedną z najważniejszych kwestii jest właśnie dosłowność, dokładność przekładu rozumiana jako precyzyjne przełożenie znaczenia każdego ze słów w taki sposób, aby nie zatracić ich merytoryki. Nie ma tu miejsca na kreatywność tłumacza, żaden z elementów takiego tekstu nie może zostać przemilczany, przekształcony czy poddany hiperbolizacji.
Tłumaczenie dosłowne sprawdza się również w przypadku przekładu treści instrukcji obsługi. Tekst informujący o poszczególnych etapach wykonywania danej pracy, na przykład złożenia mebla czy uruchomienia sprzętu AGD, nie posiada ukrytego między słowami przekazu ani złożonych konstrukcji stylistycznych. Tutaj najważniejsze jest wierne odwzorowanie każdego kroku. W przeciwnym razie korzystanie z instrukcji może w najlepszym przypadku skończyć się niepowodzeniem, w najgorszym – wypadkiem, uszkodzeniem sprzętu i stratami finansowymi.
Do tej kategorii możemy zaliczyć również przepisy kulinarne. Mimo iż nie są tak dosłowne jak instrukcja obsługi pralki czy złożenia szafy, wymagają jednak dużej precyzji i podążania za kolejnymi wskazówkami. Tłumacz zajmujący się przekładem książki kulinarnej może więc posłużyć się metodą przekładu bezpośredniego, pamiętając jednak, aby ograniczyć ją wyłącznie do receptur dań. Jeżeli w książce pojawia się wstęp lub dłuższe opisy potraw, warto postawić tu na inny rodzaj tłumaczenia.
Przeczytaj również:
Tłumaczenia dosłowne – języki pidżynowe i błędy językowe
Co ciekawe, tłumaczenie bezpośrednie nie jest jedynie metodą stosowaną przez specjalistów. Rodzaj tego przekładu, nazywany w tym wypadku kalką językową, używany jest także przez osoby dwujęzyczne, przede wszystkim dzieci będące pierwszym po imigracji pokoleniem w rodzinie. Kiedy dziecko posługuje się językiem ojczystym, jednocześnie na bieżąco ucząc się języka miejscowego, często dochodzi do ich specyficznego łączenia. Zdarza się, że te charakterystyczne, niepoprawne kalki zanikają wraz z lepszym poznaniem języka, jednak nierzadko stosowane są w mowie codziennej przez całe życie.
Nieumiejętne dosłowne tłumaczenie z jednego języka na drugi może także prowadzić do powstania dziwnych, błędnych i niekiedy śmiesznych tworów językowych. Doskonałym tego przykładem są nieudane próby bezpośredniego tłumaczenia idiomów, przysłów czy powiedzeń przez osoby, które nie posługują się biegle językiem docelowym. W efekcie tego rodzą się takie smaczki jak Thank you from mountain czy Mustard after dinner.
Podsumowanie:
- Tłumaczenie dosłowne, inaczej bezpośrednie, to rodzaj przekładu, który polega na tłumaczeniu tekstu źródłowego słowo po słowie.
- Tłumaczenie to opiera się na starannym przekładzie znaczenia każdego z poszczególnych słów w tekście.
- Wadą tej metody jest pomijanie charakteru tekstu, jego podprogowego przekazu czy zawartych w nim idiomów, powiedzeń lub metafor.
- Tłumaczenia dosłowne sprawdzają się przy przekładach specjalistycznych (np. prawniczych) oraz instrukcjach obsługi i przepisach kulinarnych.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz