Kalki językowe – czy ich stosowanie zawsze jest błędem?
Zapożyczenia i kalki językowe, pomimo krytyki niektórych językoznawców, ciągle napływają do języków rodzimych i z chęcią są stosowane przez użytkowników. Do najpopularniejszych przykładów kalk językowych w języku polskim zaliczamy m.in. drapacze chmur (z ang. skyscrapers) czy nastolatki (z ang. teenagers), a ich wykorzystywanie już nikogo nie dziwi. W tym artykule przyjrzymy się im bliżej!
Co to jest kalka językowa?
Kalka językowa to zapożyczenie strukturalne utworzone poprzez dokładne przetłumaczenie wyrazu lub całego zwrotu z jednego języka na inny.
Język docelowy naśladuje wówczas strukturę wyrażenia w obcym języku, jednak przy użyciu rodzimych słów, a proces ten nazywany jest kalkowaniem.
Kalka językowa – szansa czy zagrożenie?
Z jednej strony kalki językowe pozwalają na znaczne wzbogacenie zasobów leksykalnych danego języka i wypełnienie braków, z drugiej jednak często ich tworzenie jest bezzasadne. Taka sytuacja ma miejsce, gdy kalka nie wypełnia żadnej luki w zbiorze słownictwa rodzimego języka, może być również konstrukcją niepoprawną pod względem gramatycznym.
Niektórzy krytycy twierdzą nawet, że kalki językowe są szkodliwe dla języków, ponieważ powodują ich homogenizację i utratę różnorodności.
Należy jednak pamiętać, że zapożyczanie słów i wyrażeń to zjawisko występujące powszechnie – obce elementy przenikają do rodzimego języka i stają się jego częścią. Świadczy to o wymianie kulturowej pomiędzy różnymi krajami, rozwoju technologii i zmianach społecznych.
Przeczytaj również:
Kalki językowe – rodzaje
Wyróżnia się następujące typy kalk:
- kalki gramatyczne – konstrukcje składniowe dosłownie przetłumaczone z innego języka, wzorowane na strukturze gramatycznej obcych wyrażeń;
- kalki semantyczne (leksykalne) – przypisywanie wyrazowi znaczenia, które ma w innym języku pod wpływem wzorców języka obcego;
- kalki frazeologiczne – naśladowanie struktury związków frazeologicznych, pełnych połączeń składniowych z obcego języka.
Kalki językowe w języku polskim – przykłady
Zapożyczenia i kalki językowe są powszechnie obecne w naszym życiu, a oto kilka przykładów:
Nastolatki
Wyraz ten jest kalką z angielskiego słowa „teenagers” i na dobre zadomowił się w naszym rodzimym języku. „Nastolatki” nie mają bowiem jednowyrazowego odpowiednika w języku polskim (PWN podaje, że to „osoby różnej płci mające od jedenastu do dziewiętnastu lat”.
Mieć coś z tyłu głowy
Oznaczające „pamiętać o czymś, ale nie myśleć o tym cały czas” sformułowanie jest kalką z angielskiego „to have sth in the back of one’s mind” i jest powszechnie stosowane przez Polaków.
Zrobić komuś dzień
Stosunkowo nowe zapożyczenie z angielskiego „made my day” oznaczające wprawienie kogoś w dobry nastrój na resztę dnia. Ta kalka językowa stosowana jest głównie przez osoby młode, np. w social miediach czy memach.
Póki co
Kalka językowa z rosyjskiego „покá что” oznaczająca „na razie, tymczasem”. „Póki co” uważane jest za niepożądany rysycyzm, dopuszczalny tylko w mowie potocznej.
Wydaje się być
Pochodzi z angielskiego „it seems to be” i w niektórych przypadkach w języku polskim jest sformułowaniem niepoprawnym (czyli w połączeniach z przymiotnikami, np. wydaje się być najlepszy zamiast prawidłowego wydaje się najlepszy).
Podsumowanie:
- Kalka językowa to zapożyczenie strukturalne utworzone poprzez dokładne przetłumaczenie wyrazu lub całego zwrotu z obcego języka na rodzimy.
- Wyróżniamy 3 rodzaje kalk językowych: gramatyczne, semantyczne oraz frazeologiczne.
- Przykłady kalk w języku polskim to: nastolatki, mieć coś z tyłu głowy, zrobić komuś dzień czy wydaje się być.
Oceń artykuł:
Dodaj komentarz