Lokalizacja gier – jak wygląda ten proces?

Lokalizacja gier – co to jest?

W jego trakcie modyfikowane są takie elementy jak nazwa, oprawa graficzna i dźwiękowa, opakowanie gry, instrukcje obsługi oraz wszelkie treści podlegające uwarunkowaniom prawnym i kulturowym.

Celem lokalizacji gier jest zachowanie doświadczeń zbliżonych do oryginału, w związku z czym uznaje się ją za nieudaną wtedy, kiedy użytkownik jest zdezorientowany lub nie rozumie kodów kulturowych zawartych w grze, ponieważ może to spowodować zaburzenie immersji.

Krótka historia lokalizacji gier

Gry video tłumaczone były od samego początku ich powstania. Jedną z pierwszych przetłumaczonych gier był Pac-Man (z języka japońskiego). Pierwotna transliteracja japońskiego tytułu brzmiałaby „Puck-Man”, jednak została zmodyfikowana w obawie przed nieprzyzwoitymi skojarzeniami terminu „puck” w momencie tłumaczenia jej na rynki anglojęzyczne.

Pac-Man był także jedną z pierwszych gier, gdzie dokonano zmiany kontekstu kulturowego. Początkowo nazwy duchów były oparte na kolorach, jednak w tłumaczeniu na język angielski postanowiono wykorzystać imiona: Blinky, Pinky, Inky i Clyde, co oddawało oryginalny styl, ale nie w sensie dokładnym.

Poza transpozycjami kulturowymi we wczesnych czasach lokalizacji tłumacze musieli mierzyć się także z ograniczeniami ze strony technologii. Ze względu na niewielką pojemność kartridży NES i SNES zachodziła konieczność ciągłego skracania angielskiego.

Początkowo lokalizacja gier wideo nie stanowiła priorytetu dla producentów, co skutkowało niewielkim budżetem, pośpiechem i rodziło masę nowych problemów. Jak twierdzą badacze, wczesne tłumaczenia były czasami wykonywane przez „programistę z rozmówkami”. Przykładowo, pierwotne tłumaczenie gry Sega Genesis Beyond Oasis zostało odrzucone, a zamiast tego napisano całkowicie nową historię bez jakiegokolwiek odniesienia do oryginału.

Kiepski przekład czasami wykorzystywano w celach marketingowych – przykładem tego może być gra Zero Wing, której tekst przetłumaczony na tzw. język engrish*: „All Your Base Are Belong to Us” stał się memem.

* Slangowe określenie na niedokładne, bezsensowne lub niegramatyczne użycie języka angielskiego przez rodzimych użytkowników języka japońskiego.

Lokalizacja gier współcześnie

Wraz z rozwojem technologii na początku XXI wieku lokalizacja stała się zarówno łatwiejsza, jak i… trudniejsza.

Progres technologiczny pozwolił na przechowywanie tekstu w ciągach ASCII zamiast w formacie obrazkowym. Rozwinęły się także możliwości przetwarzania dźwięku, co poskutkowało włączeniem do gier wideo dubbingu. To z kolei utrudniło proces lokalizacji – od tego czasu producenci stoją przed wyborem, czy chcą nagrać nowe ścieżki dźwiękowe, czy zachować oryginalny voice over.

W ostatnich latach nastąpiła także poprawa w zakresie grafiki, a większe znaczenie elementów graficznych spowodowało konieczność dopasowania ścieżek dźwiękowych do ruchów ust postaci.

To sprawiło, że obecnie nad lokalizacją gry pracują całe zespoły specjalistów – lokalizacją gry Fable II na pięć języków zajmowało się aż 130 osób, a skrypty dialogowe gry Star Wars: The Old Republic zawierały ponad 200 000 wersów.

Składniki procesu lokalizacji gier

Lokalizacja gier to złożony proces, na który składają się następujące działania:

• Tłumaczenie – przetłumaczenie tekstu i elementów gry z jednego języka na drugi wykonywane przez jedną lub więcej osób.
• Edycja – poprawianie błędów stylistycznych i semantycznych, weryfikacja spójności tłumaczenia, a także kontrola poprawności i spójności terminologii.
• Korekta – praca z tekstem poza obrębem gry: poprawianie błędów ortograficznych i ewentualnych literówek.
• Integracja – włączenie przetłumaczonych materiałów do gry oraz dostosowanie interfejsu użytkownika (UI/UX), aby upewnić się, że każdy tekst jest wyświetlany poprawnie oraz ewentualna zmiana kodu, aby zsynchronizować przetłumaczone materiały z grą.
• Adaptacja regionalna – dostosowanie tekstu i elementów fabuły do zasad prawa i obyczajowości (przykładowo w Chinach w grach nie można umieszczać czaszek, krwi ani żadnej symboliki religijnej, w Korei wykorzystywać motywów religijnych, a w Australii z gry należy wyłączyć alkohol i narkotyki).
• Kontrola jakości językowej (LQA) – testowanie jakości tłumaczenia i jego integracji z grą przez użytkowników języka docelowego.

Cztery typy lokalizacji gier

Lokalizacja gier dzieli się na następujące zagadnienia:

• Dostosowanie kwestii językowych i kulturowych: tłumaczenie elementów językowych i odniesień kulturowych przy zachowaniu pierwotnego charakteru gry; prace nad uczynieniem jej bardziej atrakcyjną dla odbiorcy.
• Dostosowanie kwestii oprogramowania i sprzętu: lokalizacja technologiczna może obejmować zmianę z PAL na NTSC, modyfikację skrótów klawiszowych lub samej rozgrywki.
• Dostosowanie kwestii prawnych: modyfikacja treści w odniesieniu do panującego prawa – mowa tu np. o odmiennych ograniczeniach wiekowych i zakazanych treściach.
• Dostosowanie kwestii graficznych i dźwiękowych: niewielkie zmiany wyglądu postaci, aby ułatwić graczom identyfikację ze swoim awatarem lub modyfikacja ścieżki dźwiękowej w odniesieniu do trendów albo preferencji użytkowników.

Czym zajmuje się tłumacz gier?

Oto rodzaje tekstu oraz materiałów, którymi zajmuje się tłumacz gier.

Instrukcje obsługi

Instrukcja obsługi to dokument, który przedstawia ważne szczegóły związane z zakupioną grą wideo, takie jak wskazania dotyczące korzystania z gry, przewodnik po tym, jak ją ukończyć i inne informacje, np. teksty dotyczące kwestii prawnych.

Teksty na opakowaniach

Opakowanie może obejmować płytę DVD lub kartridż i pudełko z tytułem gry, opisem, logo firmy, zdjęciami i innymi wskazówkami dotyczącymi gry.

Pliki readme

Plik ReadMe jest dołączany zazwyczaj do gier cyfrowych i zawiera informacje o tym, jak zainstalować grę i ją uruchomić.

Oficjalna strona internetowa

Strona internetowa służy promocji oraz sprzedaży gry i zawiera informacje podobne do tych zawartych w instrukcji obsługi uzupełnione o materiały marketingowe.

Dialogi do dubbingu i napisów

Dialog do dubbingu to przetłumaczony tekst, przygotowany do odczytania przez lektora, a dialogi do napisów są stosowane do pre-renderowanego lub nagranego wcześniej video.

Interfejs użytkownika (UI)

Interfejsem użytkownika to menu, za pomocą którego gracz wykorzystuje funkcje gry.

Kto może zostać tłumaczem gier?

Tłumacz, który chce rozwijać się w przekładzie gier, powinien posiadać nie tylko kompetencje językowe, ale wykazywać się rozległą wiedzą na temat kultury typowej dla miejsca posługiwania się językiem przekładu, przynajmniej podstawową wiedzą z zakresu struktury i działania kodu źródłowego oraz zmysłem artystycznym.

Jak twierdzi Erik-Jan Kuipers z Uniwersytetu Jagiellońskiego, tłumacz powinien także wykazywać się znajomością zasad przetwarzania danych: „Wiedzę na temat EDP (Electronic Data Processing; przetwarzania danych), jaką powinien mieć tłumacz, można podzielić na trzy obszary: kompetencja informacyjna, kompetencja IT oraz umiejętność obsługi programów tłumaczeniowych”.

Na koniec osoba aspirująca do specjalizacji w zakresie tłumaczenia gier powinna być zaznajomiona ze specyfiką społeczności i slangu graczy oraz mechaniką gry, a także wykazywać się sporym wyczuciem i kreatywnością w dostosowywaniu ogólnego wydźwięku gry i dialogów do celów marketingowych.

Podsumowując, przyszły tłumacz gier musi doskonale znać język i kulturę docelową, rozumieć działanie kodu, a przy tym zasięgnąć podstawowych informacji na temat przetwarzania danych i mechaniki gry.

Źródła:

1. O’Hagan, M. Video games as a new domain for translation research: From translating text to translating experience. Revista Tradumàtica (2007).
2. O’Hagan, M. Putting Pleasure First: Localizing Japanese Video Games.
3. Fahey, M. Star Wars: The Old Republic Script More Than 40 Novels Long. (2009).
4. Erik-Jan Kuipers: Lokalizacja gier komputerowych – czyżby dziecinnie proste? Nowe perspektywy w szkoleniu tłumaczy pisemnych. Homo Ludens 1/(2) (2010).