Umowa z tłumaczem – co powinna zawierać?

Umowa o tłumaczenie – co to takiego?

To forma zobowiązania, w wyniku której tłumacz podejmuje się realizacji przekładu w zamian za wynagrodzenie pieniężne.

W umowie tłumaczeniowej należy zdefiniować:

• przedmiot umowy – określenie, jaki rodzaj tekstu ma być tłumaczony, na jakie języki i w jakim terminie;
• wynagrodzenie tłumacza – ile, kiedy i w jakiej formie tłumacz zostanie wynagrodzony za świadczenie usług tłumaczeniowych;
• prawa autorskie – kto będzie dysponował prawami autorskimi do tłumaczenia oraz w jakim stopniu i celu może nimi rozporządzać;
• klauzula poufności – zobowiązanie tłumacza do zachowania poufności co do przekazywanych mu informacji i dokumentów;
• gwarancje jakości – postanowienia, w których tłumacz udziela gwarancji jakości świadczonych przez siebie usług;
• odpowiedzialność prawna – określenie konsekwencji dla zleceniobiorcy, kiedy tłumaczenie okaże się niedokładne lub niezgodne z oryginałem.

Jaką umowę podpisać z tłumaczem?

Stosunki zobowiązania w między tłumaczem a klientem najczęściej nie mają formy trwałej. Oznacza to, że tłumacze zazwyczaj podpisują umowy o dzieło lub zlecenie. Zastanówmy się zatem, który z tych typów jest właściwy z perspektywy prawnej.

Umowa zlecenie

Umowa zlecenie to forma cywilnoprawna, na mocy której jedna strona zleca drugiej wykonanie określonego zadania w zamian za wynagrodzenie. Ten typ umów jest często wykorzystywany w przypadku usług, które nie wymagają formalnego zatrudnienia, takich jak usługi informatyczne, księgowe i tłumaczeniowe, ale mają charakter czasowy. Umowa zlecenia może być zawarta w formie ustnej lub pisemnej i definiować następujące kwestie:

• przedmiot zlecenia – jakie zadania mają być wykonane przez zleceniobiorcę;
• termin wykonania zlecenia – kiedy zlecenie powinno być zrealizowane;
• wysokość wynagrodzenia – ile zleceniobiorca otrzyma za wykonanie zlecenia;
• warunki płatności – w jakiej formie i terminie zleceniodawca dokona płatności;
• sposób rozliczenia – jakie dokumenty zleceniobiorca ma przedłożyć zleceniodawcy w celu rozliczenia umowy.

Umowa o dzieło

Umowa o dzieło jest umową cywilnoprawną, na mocy której jedna strona zleca drugiej wykonanie określonej pracy intelektualnej lub artystycznej, np. napisanie książki, wykonanie zdjęć, malowanie obrazu, zaprojektowanie stron internetowych, w zamian za wynagrodzenie. W umowie o dzieło należy określić następujące kwestie:

• przedmiot umowy – opis dzieła;
• wynagrodzenie – ile wykonawca otrzyma za wykonanie dzieła;
• termin wykonania dzieła – kiedy dzieło powinno zostać zrealizowane;
• prawa autorskie – kto będzie posiadał prawa autorskie do dzieła;
• warunki płatności – w jakiej formie i terminie zleceniodawca dokona płatności.

Jaką umowę podpisać z tłumaczem: umowa zlecenie czy o dzieło?

Umowa o dzieło wiąże się ze stworzeniem dzieła, a nie z wykonaniem określonego zadania, a zatem jest umową rezultatu – jej przedmiotem jest konkretne dzieło, do którego tłumacz dysponuje prawami autorskimi.

Zgoła inaczej przedstawia się sprawa z umową zlecenia.  Zgodnie z postanowieniami kodeksu cywilnego taki kontrakt definiuje się jako umowę należytej staranności. Przyjmując zlecenie na podstawie umowy tego typu, tłumacz zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej na rzecz zlecającego, co oznacza, że nie jest w niej ważny efekt, a samo działanie.

Którą z nich wybrać? Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego w sprawie II UK 315/10 praca tłumacza może odbywać się tylko na podstawie umowy o dzieło, jednak jednocześnie nie potwierdzono w nim też prymatu umowy stron (art. 3531 k.c.), a zatem konieczna jest każdorazowa ocena treści i przedmiotu zobowiązań[1].

Umowa o dzieło z założenia ma charakter jednorazowy, natomiast zlecenia jest cykliczna i ujęta w szerokich ramach czasowych. W związku z tym forma umowna zależy od warunków współpracy – jeśli chodzi o świadczenie usług przez konkretny okres, to najwłaściwsza będzie umowa zlecenie, a jeżeli jednorazowy projekt, umowa o dzieło.

Inne formy umów z tłumaczem

Umowa współpracy w tłumaczeniu

Umowa współpracy tłumaczeniowej to umowa pomiędzy dwoma lub większą liczbą tłumaczy, którzy decydują się na współpracę w celu świadczenia wspólnych usług tłumaczeniowych dla klientów. Umowa ta określa szczegółowe warunki współpracy, takie jak:

• przedmiot umowy – jaki rodzaj tekstów ma być tłumaczony i na jakie języki;
• zakres usług – do czego zobowiązuje się każdy z tłumaczy w ramach współpracy;
• wynagrodzenie – w jaki sposób i na jakich zasadach będzie podzielone wynagrodzenie za wykonaną pracę;
• terminy – jakie są ustalone terminy na wykonanie usług tłumaczeniowych;
• gwarancje jakości – jakie gwarancje i na jakich warunkach zostaną udzielone klientom;
• klauzula poufności – zobowiązanie każdego tłumacza do zachowania poufności wobec przekazywanych mu informacji i dokumentów;
• odpowiedzialność prawna – jakie konsekwencje czekają tłumaczy w przypadku błędów lub niedociągnięć przy wykonywaniu usług.

Umowa współpracy tłumaczeniowej ma na celu zapewnienie klientom usług tłumaczeniowych na jak najwyższym poziomie i skutecznej koordynacji pracy między różnymi tłumaczami, dlatego stanowi cenny zasób w poprawie standardów branżowych.

Umowa licencyjna w tłumaczeniu

Umowa licencyjna w tłumaczeniu literackim to umowa pomiędzy wydawcą oryginalnego dzieła literackiego a tłumaczem, który otrzymuje prawa do przetłumaczenia tego dzieła na inny język i wydania go w postaci książki lub innego rodzaju publikacji.

Ten typ umowy uprawnia stronę do korzystania z utworu na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę na czas określony lub nieokreślony – jeśli umowa nie stanowi inaczej, licencję uważa się obowiązującą przez okres 5 lat[2]. Umowa ta określa szczegółowe warunki, takie jak:

• zakres licencji – umowa licencyjna uprawnia do korzystania z dzieła na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę;
• terminy – ustalone terminy na wykonanie tłumaczenia, wydanie książki i prawa do sprzedaży;
• wynagrodzenie – zapłata za tłumaczenie i udzielenie praw autorskich, a zatem wynagrodzenie podstawowe za przekład oraz tantiemy i opłaty za dodatkowe pola eksploatacji;
• prawa autorskie – jakie prawa do tłumaczenia i wydania książki posiada tłumacz oraz upoważnienie do korzystania z dzieła ze wskazaniem pól eksploatacji;
• obowiązki stron – jakie są obowiązki wydawcy i tłumacza w ramach umowy;
• gwarancje jakości – jakie gwarancje zostaną udzielone przez tłumacza i wydawcę.

Umowa licencyjna ma istotne znaczenie w branży tłumaczeń literackich, ponieważ zapewnia ochronę praw autorskich i finansowych tłumacza. W związku z tym Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury opracowało i udostępnia wzór umowy licencyjnej oraz wytyczne dotyczące opracowania rzetelnych umów, z którymi można zapoznać się tutaj.

Zalety podpisywania umów licencyjnych

Umowa licencyjna w tłumaczeniu literackim przynosi wiele korzyści i zalet dla tłumacza, takich jak:

• finansowe wynagrodzenie – tłumacz otrzymuje wynagrodzenie za swoją pracę w postaci honorarium licencyjnego, co stanowi źródło stałego dochodu i daje możliwość zarobku na przyszłość;
• prawa autorskie – tłumacz nabywa prawa autorskie do przetłumaczonego dzieła, co daje mu kontrolę nad wykorzystaniem swojego tłumaczenia i umożliwia mu jego wykorzystanie w przyszłości, np. przy sprzedaży praw do ekranizacji;
• portfolio – przetłumaczenie i wydanie książki na podstawie umowy licencyjnej stanowi wartościowy dodatek do portfolio tłumacza, co zwiększa jego szanse na pozyskanie kolejnych zleceń.

[1] Wyrok Sądu Najwyższego: Sygn. akt II UK 364/17.
[2] A. Oryl: W jakich sytuacjach warto zadbać o podpisanie umowy licencji. Dziennik Gazeta Prawna.