Tłumaczenie maszynowe – czy automaty zastąpią tłumaczy?

Początki tłumaczenia maszynowego

Za ojca urządzeń tłumaczących uważa się Georgesa Artsrouniego. Pochodzący z Gruzji wynalazca wyemigrował po pierwszej wojnie światowej do Francji, gdzie stworzył, jak sam nazywał swój wynalazek, elektroniczny mózg.

Było to urządzenie tłumaczące, które wykorzystywało metalową taśmę jako pamięć. Licząca czterdzieści metrów rolka pozwalała na zapisanie nawet osiemdziesięciu tysięcy słów. Wyszukiwanie odpowiednich wyrazów i odczytywanie tłumaczenia odbywało się mechanicznie. Georges uzyskał patent na swój wynalazek w 1933 roku i od tego momentu rozpoczyna się historia tłumaczeń maszynowych.

Czym jest tłumaczenie maszynowe?

Przekład z jednego języka na drugi generowany jest przez oprogramowanie, które wykorzystuje specjalistyczne algorytmy językowe.

W praktyce występuje wiele metod działania tego typu automatów. Należą do nich:

• Tłumaczenie bezpośrednie – najprostsza metoda polegająca na zastępowaniu kolejnych słów ich odpowiednikami w języku docelowym. Nie sprawdzi się ona jednak w przypadku niespokrewnionych języków, różniących się budową zdań.
• Przekład składniowy – analizie podlega w tym przypadku składnia tekstu źródłowego. Na tej podstawie tworzone jest drzewo składni, ułatwiające przygotowanie poprawnego tłumaczenia.
• System międzyjęzykowy – wykorzystuje uniwersalny język Interlingua jako pośrednie tłumaczenie. Budowa tego języka ułatwia prawidłowe przekładanie całych tekstów.
• Metody statystyczne – opierają się na pamięci tłumaczeniowej. Na podstawie zapisanych w bazie danych wcześniejszych przekładów, dobierane są najbardziej trafne tłumaczenia poszczególnych wyrazów.
• Tłumaczenie bazujące na przykładach – działanie tego algorytmu opiera się na już istniejących tekstach przetłumaczonych. System analizuje podobne frazy oraz zdania ze swojej bazy danych i na tej podstawie generuje tłumaczenie.

Każdy sposób ma pewne zalety i wady, przez co przydatny jest w innych sytuacjach. W przypadku powierzchownych przekładów długich tekstów, w celu ogólnego zaznajomienia się z ich tematyką, wystarczy niskiej jakości tłumaczenie. Natomiast do tekstów specjalistycznych o specyficznym słownictwie oraz powtarzalnej budowie (na przykład duża ilość aktów prawnych) lepiej stosować metody statystyczne oraz opierać się na przykładach.

Nowa odsłona tłumaczeń maszynowych

Rozwój technologii pozwolił na tworzenie automatycznych, internetowych tłumaczy. Wykorzystują one najczęściej kilka metod przekładania tekstu z jednego języka na drugi. Jednak jeszcze kilkanaście lat temu tłumaczenia te nie przedstawiały wysokiej wartości. Błędy składniowe oraz słowa zupełnie niepasujące do kontekstu charakteryzowały większość automatycznych tłumaczeń.

Rozwój sieci neuronowych otworzył nowe drzwi w tej dziedzinie. Programy mogły od tej pory uczyć się prawidłowego przekładu tekstów. Wraz ze wzrastającą bazą danych, uzyskiwane tłumaczenia stawały się coraz lepsze. Dziś jest to doskonałe narzędzie do przeglądania stron obcojęzycznych. Pozwala dość dokładnie zapoznać się nawet ze specjalistycznymi artykułami internetowymi.

Jednak darmowe, ogólnodostępne programy posiadają kilka wad. Przede wszystkim treści umieszczone w takich programach mogą być dalej udostępniane, kopiowane oraz przechowywane. W przypadku danych wrażliwych, jakimi dysponują biura tłumaczeń, jest to nie do zaakceptowania. Problemem mogą być także teksty zawierające dużą ilość specyficznych słów.

Płatne programy dla firm

Wiele biur tłumaczeń korzysta z komercyjnych, płatnych programów wspomagających tłumaczenie tekstów. Wysoko cenione są algorytmy zapamiętujące wcześniej wykonane przekłady z języków obcych. Na ich podstawie tłumacz może łatwo zautomatyzować tłumaczenie długich i powtarzalnych fragmentów.

Z pomocą tłumaczeń maszynowych można wykonać pracę szybciej, taniej, a często też równie dobrze. Przekłada się to bezpośrednio na zysk osiągany przez biura tłumaczeń. Można się zatem spodziewać dalszego wykorzystywania algorytmów jako wsparcia przy przekładzie dużych ilości tekstów, także tych wykonywanych zawodowo.

Czy zawód tłumacza jest zagrożony?

Daleko jeszcze do zastąpienia ludzi przez maszyny. Algorytmy są pomocne tylko przy tekstach pisanych schematycznie, takich jak akty prawne. O wiele gorzej radzą sobie one z literaturą. Dlaczego?

Przewaga człowieka widoczna jest wszędzie tam, gdzie autor tekstu wykorzystuje różne niuanse lingwistyczne. Maszyna często nie radzi sobie z żywym, zmieniającym się językiem. Odczytanie określeń ironicznych czy żartobliwych nie opiera się na jasnych zasadach, dlatego łatwo o ich przeoczenie w tłumaczeniu maszynowym.

Warto wspomnieć, że nie tylko maszyna może mieć problem z przekładem pewnych treści. Dwuznaczności i żarty słowne są często nieprzetłumaczalne na inny język. Dlatego też algorytm zbyt szybko nie zastąpi człowieka. Choć doskonale sprawdza się w przedstawianiu sugestii, przekazanie sensu utworu wymaga często zejścia z utartych ścieżek tłumaczenia.