Tłumaczenie tytułów filmów – jak wygląda?

Istota dobrego tytułu filmowego

Dobry tytuł nie tylko wstępnie informuje nas o tematyce, ale także podpowiada nam, do jakiego gatunku należy dany film i jakiego klimatu możemy się po nim spodziewać.

Właściwie dopasowany, ale i odpowiednio przetłumaczony tytuł kinematograficznego dzieła to najważniejsze hasło reklamowe danej produkcji. Jego rola jest istotna szczególnie dziś, kiedy na platformach streamingowych, takich jak Netflix, HBO czy Player, i w klasycznym programie telewizyjnym przeglądamy setki najróżniejszych pozycji.

Cechy dobrego tytułu filmu

Dobry tytuł filmowy przede wszystkim:

• jest zrozumiały dla odbiorcy,
• oddaje charakter filmu,
• przyciąga uwagę,
• jest krótki, a jednocześnie treściwy,
• zachęca do obejrzenia filmu.

Tytuł filmu czy serialu rządzi się podobnymi prawami jak reklamowe slogany, a więc jakość i trafność zawsze górują tu nad ilością. Znacznie częściej spotkać można produkcje, których tytuły ograniczają się do jednego, dwóch lub trzech słów. Długie i bardziej skomplikowane tytuły filmowe to raczej domena kina alternatywnego czy też kina dla koneserów, widzów bardziej świadomych.

Dlaczego tłumaczenie tytułów jest tak trudne?

Często zdarza się, że słowo lub zwrot użyty w oryginalnym tytule nie zawsze odpowiednio oddaje charakter czy przekaz filmu w języku tłumaczenia. Tu więc rodzi się potrzeba odszukania odpowiedniej alternatywy, która nie odbiega zanadto od oryginału, a jednocześnie pasuje do odbiorców docelowych tłumaczenia.

Niekiedy nie tylko jedno ze słów, ale cały tytuł stanowi idiom czy też oryginalną grę słów w danym języku, której nie da się przenieść 1:1 na język tłumaczenia. W takiej sytuacji osobie odpowiedzialnej za przekład pozostaje znalezienie idiomu lub hasła najlepiej odpowiadającego danemu zwrotowi w języku źródłowym, co jednak nie jest łatwą sztuką; sam proces może przysporzyć wiele trudności, a jego efekt nie zawsze jest zadowalający.

Tłumaczenie tytułów filmów – metody

Tytuły nieprzetłumaczone

Zdarza się, że produkcje filmowe znane są na całym świecie pod takim samym tytułem w swoim źródłowym języku. Niekiedy tytuł ten zostaje jedynie nieznacznie skorygowany, ale ułatwić odbiorcom jego odczytanie czy wymowę. Przykładami są takie produkcje jak:

• Django,
• Joe Black,
• Pulp Fiction.

Podobny mechanizm stosowany jest w przypadku tłumaczeń, w których podstawowy tytuł pozostaje w niezmienionej formie, natomiast zostaje dołączona do niego swego rodzaju rozszerzona część. Taki schemat widoczny jest chociażby w tytule Braveheart – Waleczne serce (oryg. Braveheart).

Tłumaczenia dosłowne

Na szczęście nie wszystkie tytuły filmowe sprawiają tłumaczom i specjalistom trudności, dlatego z łatwością i sukcesem można przełożyć je w skali 1:1. Przykładów całkiem udanych, dosłownych tłumaczeń jest całkiem sporo. Są to między innymi:

• Dawno temu w Ameryce (oryg. Once Upon a Time in America),
• Wzgórza mają oczy (oryg. The Hills Have Eyes),
• To nie jest kraj dla starych ludzi (oryg. No Country For Old Men).

Tłumaczenia kreatywne

Zdarzają się także tytuły będące zwrotami nieoczywistymi, przenośnią, przysłowiem czy idiomem. W takiej sytuacji tłumacz musi użyć swojej kreatywności oraz umiejętności dobrania trafnego tłumaczenia.

Przekład ten powinien pasować do treści filmu oraz do językowego obrazu świata języka tłumaczenia. Do udanych i trafnych przekładów tego typu zaliczyć możemy:

• Między słowami (oryg. Lost in Translation),
• Kac Vegas (oryg. The Hangover),
• To właśnie miłość (oryg. Love Actually),
• Aż poleje się krew (oryg. There Will be Blood),
• Czwarta władza (oryg. The Post).

Najgorsze tłumaczenia tytułów filmów

Wśród polskich tytułów zagranicznych produkcji możemy niestety znaleźć co najmniej kilkanaście przykładów tych zupełnie nietrafionych. Niektóre z nich są tak złe, że widzowie w ogóle ich używają, posługując się za to oryginalnymi tytułami.

Przykładem tego może być kultowy Dirty Dancing, przetłumaczony na język polski jako Wirujący seks, lub Terminator, którego polski przekład to Elektroniczny morderca. Żaden z tych filmów od lat nie jest tytułowany swoją polską wersją. Istnieją także produkcje, które mimo fatalnego tłumaczenia pozostają w obiegu pod nietrafionym, polskim tłumaczeniem. Warto wspomnieć tu o tytułach:

• Moda na sukces (oryg. Bold and Beautiful),
• Moja dziewczyna wychodzi za mąż (oryg. Made of Honor),
• Zakochana złośnica (oryg. 10 Thing I Hate About You),
• Nie wierzcie bliźniaczkom (oryg. Parent Trap),
• Starsza Pani musi zniknąć (oryg. Duplex),
• Włamanie na śniadanie (oryg. Bandits)
• Szklana pułapka (oryg. Die Hard).